Zakres obowiązków radcy prawnego – jakie sprawy podlegają konsultacjom

Radca prawny udziela porad prawnych, sporządza i weryfikuje dokumenty, reprezentuje klientów przed sądami i organami administracji oraz przygotowuje opinie prawne. Do konsultacji z radcą prawnym kwalifikują się sprawy z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego, pracy, administracyjnego i rodzinnego, a także kwestie związane z obrotem gospodarczym i własnością intelektualną. Poniżej przedstawiamy, jakie zagadnienia zwykle obejmuje współpraca oraz kiedy warto rozważyć konsultację.

Zakres podstawowych czynności radcy prawnego

Udzielanie porad i konsultacji obejmuje analizę stanu faktycznego, identyfikację ryzyk prawnych oraz wskazanie możliwych rozwiązań. Konsultacja może dotyczyć zarówno pojedynczej kwestii (np. postanowienia umowy), jak i kompleksowego procesu (np. wdrożenia procedur w spółce).

Sporządzanie i opiniowanie dokumentów dotyczy m.in. umów (sprzedaży, najmu, dostawy, licencji), regulaminów (pracowniczych, sklepów internetowych), pełnomocnictw, wezwań, ugód, a także projektów pism procesowych i pism w postępowaniach administracyjnych.

Reprezentacja jako pełnomocnik obejmuje udział w postępowaniach sądowych i administracyjnych, na etapie przedsądowym, w pierwszej i kolejnych instancjach, a także w mediacjach i negocjacjach.

Opracowywanie opinii prawnych służy podejmowaniu decyzji biznesowych i indywidualnych. Opinia systematyzuje podstawy prawne, omawia alternatywy działania i skutki prawne, w tym ryzyka oraz koszty potencjalnych scenariuszy.

Jakie sprawy nadają się do konsultacji z radcą prawnym

Prawo cywilne: roszczenia z umów, odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, rękojmia i gwarancja, najem i dzierżawa, służebności, odszkodowania i zadośćuczynienia, bezpodstawne wzbogacenie, sprawy o zapłatę. Przykład: analiza kar umownych w kontrakcie dostawczym.

Prawo gospodarcze i handlowe: zakładanie i przekształcenia spółek, uchwały organów, umowy inwestycyjne i wspólników, NDA, due diligence, odpowiedzialność członków zarządu, wewnętrzne regulaminy compliance, relacje B2B. Przykład: przygotowanie umowy o współpracy z podwykonawcą z klauzulą zakazu konkurencji.

Prawo pracy: umowy o pracę i cywilnoprawne, wypowiedzenia i rozwiązania umów, regulaminy pracy i wynagradzania, równe traktowanie i mobbing, czas pracy, BHP, odpowiedzialność materialna pracowników, powierzenie mienia. Przykład: ocena zasadności wypowiedzenia z przyczyn niedotyczących pracownika.

Prawo administracyjne: pozwolenia i koncesje, decyzje i postanowienia, odwołania oraz skargi do sądów administracyjnych, opłaty i kary administracyjne, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, dostęp do informacji publicznej. Przykład: przygotowanie odwołania od decyzji o nałożeniu opłaty dodatkowej.

Prawo rodzinne i opiekuńcze: alimenty, władza rodzicielska, kontakty z dzieckiem, podział majątku po rozwodzie, rozdzielność majątkowa, sprawy o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa. Przykład: wniosek o ustalenie zabezpieczenia alimentów na czas trwania postępowania.

Własność intelektualna i przemysłowa: umowy licencyjne i przeniesienia praw, prawa autorskie do utworów pracowniczych, znaki towarowe, wzory przemysłowe, tajemnica przedsiębiorstwa, naruszenia i roszczenia. Przykład: klauzule IP w umowie z software housem.

Windykacja i zabezpieczenie należności: wezwania do zapłaty, negocjacje i ugody, zabezpieczenia (weksel, zastaw, hipoteka), elektroniczne postępowanie upominawcze, postępowanie nakazowe, egzekucja komornicza. Przykład: dobór właściwego trybu dochodzenia roszczenia z faktury.

Reprezentacja przed sądami i organami administracji

Radca prawny może występować jako pełnomocnik w postępowaniach cywilnych, gospodarczych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinnych oraz administracyjnych. Zakres obejmuje przygotowanie pozwów, odpowiedzi na pozew, apelacji, skarg i wniosków, a także udział w posiedzeniach i rozprawach. W sprawach karnych uprawnienia radcy prawnego w zakresie obrony są ograniczone przepisami, natomiast możliwa jest reprezentacja w charakterze pełnomocnika pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego, o ile ustawa na to pozwala.

W toku postępowań radca prawny ocenia materiał dowodowy, harmonogramuje czynności, dba o terminy i dobór właściwego środka zaskarżenia. Przykładowo, w sprawie gospodarczej może rekomendować wniosek o zabezpieczenie roszczenia w celu ochrony interesu strony na czas trwania procesu.

Dokumenty i opinie prawne w praktyce biznesowej

W działalności B2B szczególne znaczenie ma audyt prawny umów i procedur, porządkowanie zestawów umów ramowych, klauzul odpowiedzialności i mechanizmów waloryzacyjnych. Opinie prawne pomagają uporządkować zagadnienia podatne na rozbieżności interpretacyjne, np. w zakresie potrąceń, kar umownych, cesji wierzytelności czy odpowiedzialności kontraktowej w łańcuchach dostaw.

Praktyczny przykład: wdrożenie regulaminu pracy z polityką antymobbingową oraz procedurą zgłaszania naruszeń, wraz z instrukcją dowodową i zakresem odpowiedzialności kadry kierowniczej.

Kiedy konsultacja jest szczególnie zasadna

• Planowane podpisanie umowy o istotnej wartości lub długim okresie obowiązywania.
• Otrzymanie pisma z sądu lub organu administracji, zwłaszcza z krótkim terminem na odpowiedź.
• Potrzeba oszacowania ryzyka i kosztów sporu, w tym mediacji lub ugody.
• Zmiany organizacyjne w firmie: przekształcenia, zmiana struktury udziałowej, wdrożenia compliance.
• Wdrożenie nowych produktów lub usług, w tym licencji i transferów IP.

Różnice kompetencyjne i forma współpracy

Radca prawny może świadczyć pomoc prawną w ramach stosunku pracy, umów cywilnoprawnych oraz prowadząc kancelarię. W sprawach karnych obrona jest ograniczona ustawowo; w pozostałych dziedzinach zakres pełnomocnictwa odpowiada właściwym przepisom. Współpraca może obejmować stałą obsługę lub konsultacje ad hoc, w zależności od potrzeb i skali zagadnienia.

Transparentna komunikacja co do stanu sprawy, harmonogramu i kosztów czynności sprzyja właściwemu doborowi środków prawnych. W praktyce warto zawczasu ustalić zakres umocowania, sposób akceptacji pism i terminy obiegu dokumentów.

Przykładowy przebieg konsultacji prawnej

Rozmowa zwykle rozpoczyna się krótkim opisem stanu faktycznego i celem, który strona chce osiągnąć. Następnie następuje identyfikacja przepisów mających zastosowanie, wskazanie braków dowodowych oraz przedstawienie wariantów działania. Na koniec klient otrzymuje wskazówki dotyczące dokumentów, które warto przygotować lub uzupełnić (np. korespondencję, umowy, protokoły, notatki ze spotkań).

• Przykład dialogu roboczego: „Jaki skutek chce Pan/Pani osiągnąć?” – „Wstrzymanie naliczania kar umownych.” – „Zbadamy podstawę ich naliczenia, terminy i zakres winy, a równolegle przygotujemy propozycję ugodową oraz wniosek o zabezpieczenie.”
• Efekt: plan czynności z terminami i przypisaniem odpowiedzialności za dostarczenie dowodów i akceptację pism.

Kontakt i zasięg terytorialny

W sprawach lokalnych przydatny bywa radca prawny w Bielsku-Białej, co ułatwia spotkania i bieżącą wymianę dokumentów. Jednocześnie wiele konsultacji można przeprowadzić zdalnie, zwłaszcza w sprawach opartych na dokumentacji elektronicznej.